Oznakowanie szlaków turystycznych

Niby wszystko jest jasne, a 100% pewności nigdy nie ma. To czerwone kółko dalej oznacza moją trasę? A dlaczego szlak namalowany jest na pomarańczowym tle? Oznakowanie szlaków turystycznych może czasem sprawiać kłopot. W tym artykule uporządkowałem wiedzę na temat szlaków turystycznych, opierając się na oficjalnych dokumentach PTTK.

Szlak turystyczny

Podając za PTTK, szlak turystyczny to wytyczona i oznakowana jednolitymi znakami (symbolami), wyposażona w urządzenia i znaki informacyjne trasa wędrówki zapewniająca bezpieczne jej przebycie turyście o przeciętnym poziomie umiejętności i doświadczeniu bez względu na porę roku i poza ekstremalnymi warunkami pogodowymi.

Zauważcie, że w definicji nie ma wspomnianych poziomów trudności szlaków. Wciąż pokutuje przekonanie, że czarne szlaki są najbardziej wymagające, a poszczególne kolory różnią się między sobą stopniem trudności. W rzeczywistości, wszystkie szlaki przeznaczone są dla przeciętnego turysty, a kolor oznaczenia nie ma związku z poziomem trudności. Oznakowanie szlaków turystycznych jest takie same bez względu na porę roku – można zatem przyjąć, że jeśli oznakowany szlak turystyczny jest otwarty, to możliwy jest do przejścia także zimą.

Czasem zdarza się, że w warunkach zimowych szlak staje się szczególnie niebezpieczny (tak, ze przeciętny turysta nie będzie w stanie go pokonać). Wówczas szlak na zimę jest zamykany. Sytuacja taka ma miejsce np. na Babiej Górze. Szlak żółty wiodący Akademicką Percią zimą jest zamknięty.

Rodzaje szlaków turystycznych

W Polsce wyróżnić można szlaki turystyczne:

• piesze
• rowerowe
• narciarskie
• konne
• kajakowe

Każdy z rodzajów ma własny, odrębny system oznaczeń. Czasem zdarza się, ze szlaki np. narciarskie i piesze pokrywają się. Warto wówczas wiedzieć, jakim szlakiem podążamy i jakimi oznaczeniami powinniśmy się dalej kierować. Aby było jeszcze trudniej, poza standardowymi oznaczeniami szlaków, dopuszczalne jest odrębne oznakowanie ścieżek krajoznawczych, szlaków kulturowych, leśnych, historycznych… Ich oznakowanie zależne jest tylko od fantazji organizatora. I tak np. ścieżkę przyrodniczą wiodącą przez mokradła można oznaczyć symbolem żaby. Bardzo popularnym symbolem jest znak Szlaku Św. Jakuba (żółta muszla na niebieskim tle).

Zasady prowadzenia szlaków turystycznych

Nie raz zdarzyło mi się narzekać na „fantazję” wytyczającego szlak turystyczny. A to za długi odcinek asfaltem, a to szlak gubi się w krzakach. Po pierwsze pamiętajmy, że nie wszystkie szlaki wytyczone są przez PTTK. Te oficjalne, powinny kierować się kilkoma zasadami:

• Szlaki turystyczne piesze i konne, powinny prowadzić istniejącymi ścieżkami i drogami o nieutwardzonej nawierzchni, a gdy zachodzi konieczność zachowania ciągłości szlaku odcinek prowadzący po drodze utwardzonej powinien być jak najkrótszy.

No właśnie, z zasady szlak pieszy prowadzący asfaltem jest wykluczony. Jedynym wyjątkiem jest konieczność zachowania ciągłości szlaku. Jeśli więc szlak odbija od asfaltówki, kluczy bocznymi ścieżkami, nadrabia drogi, by wrócić potem na asfalt, nie narzekajmy – takie a nie inne rozwiązanie wymusza pierwsza z reguł prowadzenia szlaku.

• Szlaki turystyczne rowerowe powinny prowadzić w miarę możliwości po drogach o nawierzchni utwardzonej lub przystosowanej do ruchu rowerowego o małym lub umiarkowanym natężeniu ruchu drogowego.

Szlaki rowerowe kierują się logiką dokładnie odwrotną – tam, gdzie to możliwe, trzymają się asfaltu, unikając jednak dróg szybkiego ruchu, gdzie łatwo o kolizję z samochodami.

• Planowane szlaki turystyczne powinny się zaczynać i kończyć przy dworcach i przystankach komunikacji zbiorowej, w punktach węzłowych szlaków, przy obiektach PTTK i obiektach krajoznawczych, lub w innych łatwo dostępnych miejscach nasilonego ruchu turystycznego.

Ta zasada nakieruje nas na początek szlaku. W miastach powinien być to dworzec (w dużych miastach też pętla tramwajowa/autobusowa) lub przystanek autobusowy. Poza miastem przecięcie szlaków lub obiekt PTTK (czyli schronisko).

Oznakowanie szlaków turystycznych

Oznakowanie szlaków turystycznych omówię z rozbiciu na poszczególne ich rodzaje. Po lekturze tego działu będziecie w stanie łatwo wskazać szlak konny, narciarski, ścieżkę dydaktyczną…

Szlaki piesze

Najczęściej podążamy właśnie szlakiem pieszym. Ich podstawowe oznaczenie zna pewnie każdy. Są to prostokątne znaki  z trzema poziomymi paskami. Paski zewnętrzne są białe, pasek środkowy wyłącznie w kolorze czerwonym, niebieskim, zielonym, żółtym lub czarnym. W podobnej konwencji (kolorowe oznaczenie na białym tle) utrzymane są znaki skrętu i początku trasy.

Znak początku trasy ma kształt koła w kolorze białym, w środku którego namalowane jest drugie koło w kolorze szlaku (patrz zdjęcie przecięcia szlaków powyżej).

Znak skrętu może przybierać trzy formy: trzy pionowe paski (zewnętrzne białe, środkowy w kolorze szlaku) z załamaniem pod kątem 90° (dla ostrych skrętów), z załamaniem 135° (dla łagodnych skrętów) oraz strzałek (dla łatwych do przegapienia zakrętów).

Dopuszcza się w terenach trudnych orientacyjnie lub w celu zwrócenia uwagi turysty na nagłą zmianę kierunku przebiegu szlaku zastosowanie wykrzyknika w kolorze białym, umieszczanego nad znakiem podstawowym.

Ze szlaku podstawowego często odbijają ścieżki, prowadzące do szczególnie interesujących obiektów (ujecie wody pitnej, schronisko, miejsce o walorach krajoznawczych). Ścieżki oznaczone są inaczej niż szlak główny.

Ścieżki dojściowe

Ścieżki dojściowe są krótkimi trasami prowadzącymi do miejsc ważnych dla podróżnego, a niewidocznych z głównego szlaku. Najważniejszymi celami ścieżek dojściowych są

• ujęcie wody pitnej (źródło)
• punkt widokowy (szczyt)
• inny obiekt krajoznawczy niewidoczny ze szlaku (np. jaskinia)
• obiekt noclegowy (schronisko)

Ze względu na podstawowe znaczenie dla podróżnego, każdy z tych obiektów ma swój piktogram.

Ścieżki spacerowe

Ścieżki spacerowe to takie łatwiejsze szlaki. Z zasady ścieżki spacerowe dostępne są dla nawet najsłabszych piechurów, są krótsze niż szlaki i położone niedaleko od centrum miasteczka. Oznacza je kwadrat podzielony na dwa trójkąty, z których prawy górny jest biały, a lewy dolny w kolorze ścieżki spacerowej. Kolory wykorzystywane przy oznaczeniu ścieżek są tożsame z kolorami używanymi na szlakach.

Ścieżki krajoznawcze (dydaktyczne)

Ostatnim rodzajem oznaczeń tras pieszych są ścieżki dydaktyczne. Prowadzą one przez obszary szczególnie interesujące i wytyczone są tak, żeby na trasie znalazło się maksymalnie dużo obiektów krajoznawczych, zabytków, ciekawostek technicznych. Bardzo często obiektom towarzyszą tablice informacyjne, platformy widokowe, kładki, wiaty, które dodatkowo ułatwiają poznanie przemierzanego obszaru. Ścieżki dydaktyczne szczególnie często wytyczane są w parkach narodowych. Trasy prowadzone są tak, aby zminimalizować ingerencję człowieka w środowisko naturalne, pozwalając mu przy tym obserwować obiekty w ich naturalnym środowisku.

Ścieżki dydaktyczne to małe perełki na szlakach turystycznych, wytyczone nierzadko dużym kosztem, warto więc zboczyć na chwilę ze szlaku i zobaczyć to, co na danym obszarze najciekawsze. Warto też zapamiętać oznaczenie ścieżki dydaktycznej: biały kwadrat  z paskiem w kolorze ścieżki biegnącym z lewego górnego rogu do prawego dolnego.

Od góry znak podstawowy ścieżki spacerowej i zakręt na ścieżce spacerowej. W drugim rzędzie znak ścieżki dydaktycznej i zakręt na ścieżce dydaktycznej. W dolnym rzędzie początek ścieżki spacerowej (po lewej) i początek ścieżki dydaktycznej (po prawej).

Szlaki narciarskie

Tutaj sprawa jest dość prosta. Kształt oznaczeń jest identyczny do szlaków pieszych. Różnią się one tylko tłem, na którym namalowane są kolory znaków. W przypadku szlaków pieszych tło jest białe, szlaki narciarskie mają tło koloru pomarańczowego.

Poza standardowymi tabliczkami, na trasach narciarskich znajdziemy znaki przypominające znaki drogowe, informujące o krętej trasie, zwężeniu ścieżki lub niebezpieczeństwie kolizji. Poniżej ich krótka charakterystyka. Zainteresowanych po szczegóły odsyłam bezpośrednio do dokumentu PTTK.

Od lewego górnego rogu, kolejno:

Szlaki konne

Paleta kolorów jest w tym przypadku uboższa. Znaki określające przebieg szlaku mogą być w kolorze pomarańczowym, niebieskim i zielonym. Dopuszcza się stosowanie koloru czarnego jako odcinka dojściowego i łącznikowego. Znaki łatwo odróżnić od szlaków dla pieszych: są to białe kwadraty z kolorową kropką w środku. Dodatkowym oznaczeniem jest znak oznaczający zakręt: podobnie jak w przypadku szlaku pieszego, może być to linia załamująca się pod kątem 90° (ostry skręt), 135° (łagodny skręt) lub strzałka, znów zamknięta w kwadracie. Ostatnim ważnym znakiem dla jeźdźców jest kolorowy wykrzyknik w białym kwadracie. To symbol informujący o zmianie kierunku szlaku lub o tym, że przebieg szlaku nie może być wystarczająco oznakowany.

Szlaki rowerowe

Oznaczenie szlaków rowerowych potraktuję nieco ogólnikowo, mimo że są mi szczególnie bliskie. Dlaczego? Szlaki rowerowe są najłatwiejsze do zidentyfikowania. Poza typowymi znakami drogowymi, rowerzysta powinien zwracać uwagę na kolorowe oznaczenie szlaku. Jest to biały kwadrat otoczony obwódką w kolorze czarnym. W górnej części znaku umieszczony jest wizerunek roweru w kolorze czarnym, poniżej prostokąt w kolorze szlaku. Ciężko pomylić to oznaczenie z innym typem szlaku.

Przygotowując ten artykuł korzystałem z Instrukcji znakowania szlaków turystycznych zatwierdzonej uchwałą nr 33A/18/2014 Prezydium Zarządu Głównego PTTK.

Pomogłem? Zainteresowałem? Doceniasz to, co robię? Podziękuj mi osobiście dołączając do grona fanów na Facebooku - dla Ciebie to jedno kliknięcie, u mnie tyle radości :)